Half augustus kwam ‘ie er dan toch, die hittegolf. En net als vorig jaar braken ook dit jaar weer de records. Dit jaar ging het echter niet om de maximumtemperatuur (40,7!), maar om de minimumtemperatuur. Nog nooit waren de nachten zo zwoel als deze hittegolf. En hoewel een zwoele zomernacht erg romantisch klinkt is het in de praktijk natuurlijk vooral vervelend. Slechte nachten veroorzaken tenslotte slechte dagen en veel mensen ondervinden dan ook last van ‘hittestress.’
Maar waarom was het deze hittegolf dan juist ’s nachts zo warm? Een deel van het antwoord ligt in de toenemende verstedelijking. Het was niet zozeer overdag zo heet, maar het koelde vooral niet af. En die ‘plaknachten’ waren vooral te vinden in de steden. Waarom blijft het in de steden dan zo veel warmer dan op het platteland? Dit komt vooral door een gebrek aan groen. Planten, bomen, gras, maar ook water, koelen ’s nachts een stuk sneller af. En stoeptegels, asfalt en donkere platte daken houden die warmte juist vast. En vooral: die laten ze ’s nachts los. Dit klinkt vrij logisch, maar de verschillen zijn groter dan je zou denken. Fiets na een zomerse avond maar eens via een park naar huis, het verschil is direct merkbaar.
Dit concept is bekend onder de term Urban Heat Island (UHI) effect, ook wel het hitte-eiland effect. In het kort houdt dit in dat de hitte blijft als een warm eiland hangen rond een zee van koel platteland. Het Urban Heat Island effect is een van oorsprong Amerikaans concept. Vooral de zeer planmatig opgezette steden van het (mid)westen van de Verenigde Staten en Canada laten heel duidelijk zo’n eiland zien als er een warmtekaart overheen wordt gelegd. In onze meer organisch groeiende steden is dit beeld iets fragmentarischer, maar niet te onderschatten.
Hoewel het Urban Heat Island effect geen nieuw concept is en bij velen van jullie vast al bekend zal zijn, is het een mooi thema om de Duurzame Week themamaand over klimaatadaptatie af te trappen. Nederland is tenslotte een van de meest dichtbevolkte landen van Europa en Utrecht is als stad daarin helaas geen uitzondering.
Sterker nog, al in 2010 deed het KNMI onderzoek naar het Urban Heat Island Effect. Zij concluderen daarin dat de temperatuurverschillen met het omringende platteland kunnen oplopen tot bijvoorbeeld 4°C voor een stad van 10.000 inwoners of maar liefst 7°C voor een stad van 200.000 inwoners. In dat onderzoek keken ze specifiek naar de stad Utrecht. Groot in omvang en net als het weerstation in De Bilt centraal in het land gelegen. Het kan geen toeval zijn dat de hoogste temperatuur werd gemeten tussen de Neude en Vredenburg. Een van de centraalste en meest verstedelijkte gebieden van de stad.
Gezien het aantal weerrecords dat de afgelopen jaren zijn gebroken zullen de verschillen sinds 2010 en nu waarschijnlijk niet kleiner zijn geworden. Onze zomers worden helaas steeds mediterraner en daar zijn onze steden en samenlevingen niet op gebouwd. Kortom, we moeten de kwetsbaarheid voor klimaatverandering verminderen: klimaatadaptatie. Dat kan gelukkig op een aantal manieren, zowel groot als klein. En gelukkig zijn veel mensen daar ook al hard mee bezig! Zoals wij. Daarom hebben we in september een aantal evenementen rondom dit thema. Een overzicht hiervan vind je hier!
