De 15 minute city is een nieuwe manier van stadsplanning die wonen, werken en voorzieningen bij elkaar brengt. Daardoor hoef je minder te reizen en is er meer ruimte voor ontmoeting. Ook de gemeente Utrecht heeft dit duurzame concept omarmd. Tijd voor een kennismaking met de 15 minute city. 

Waar was jij op 12 september 2020? Op die dag vond in Utrecht een gedenkwaardige gebeurtenis plaats: de herstelde Catherijnesingel werd officieel geopend. De singel was weer rond. Volgens velen werd daarmee een historische fout rechtgezet: in de jaren 70 werd een deel van de singel gedempt om een doorgaande autoweg aan te leggen. Nu maakte het asfalt weer plaats voor water en groen. En kun je weer een rondje om het centrum varen of wandelen.

Het nieuws haalde ook de buitenlandse pers. Utrecht had op duidelijk zichtbare wijze gekozen voor minder auto’s en meer groen. Maar wat hier gebeurde, staat niet op zichzelf. Ook in andere steden wereldwijd wordt de auto een steeds minder graag geziene gast. Hij eist veel ruimte op en vervuilt de boel. Toch is de auto soms een noodzakelijk kwaad om op je bestemming in de stad te kunnen komen.

Hoe richt je een stad zo in dat die afhankelijkheid van de auto verdwijnt? Door de reisafstand te verkleinen, bijvoorbeeld. Als je bestemming op loop- of fietsafstand ligt, ben je minder snel geneigd om de auto te pakken. Dat is het idee achter de 15 minute city, een duurzame vorm van stedelijke planning die de laatste tijd in de belangstelling staat.

Wat is een 15 minute city?

Een 15 minute city is een stad waar je vanaf je voordeur maar 15 minuten hoeft te lopen of te fietsen om essentiële voorzieningen te bereiken. Ongeacht of je in het centrum woont of in een andere wijk. Essentiële voorzieningen zijn bijvoorbeeld:

• Werk
• Winkels
• Zorgverleners
• Scholen
• Culturele voorzieningen
• Sport- en recreatievoorzieningen
• Parken

Waar komt het idee van de 15 minute city vandaan?

In de meeste moderne steden is de ruimte ingericht om snelle doorstroming mogelijk te maken, vooral gericht op de auto. Een groot deel van de publieke ruimte wordt ingenomen door wegen die je snel van A naar B moeten brengen. 

Helaas kunnen de verkeersaders in de stad al die auto’s niet aan. Er is helemaal geen sprake van even snel van A naar B rijden. Mensen verliezen een groot deel van hun tijd aan het wachten in het vastgelopen verkeer. En dan hebben we het nog niet over de CO2-uitstoot. Die is schadelijk voor mens en milieu.

Dat moet beter kunnen, dachten ze in Parijs. Burgemeester Anne Hidalgo had al eerder het autoverkeer langs delen van de Seine geweerd. In februari 2020 kondigde ze aan dat ze Parijs – een stad met 2,2 miljoen inwoners – wil veranderen in een ville du quart d’heure, een 15 minute city. Een drijvende kracht achter dit ambitieuze plan is Carlos Moreno, wetenschapper verbonden aan Sorbonne Business School en expert op het gebied van stedelijke inrichting.

Moreno bedacht het concept van de 15 minute city. Hij wil daarmee twee dingen bereiken: de kwaliteit van het leven in de stad moet omhoog en tegelijkertijd moet de belasting op het milieu omlaag. In de 15 minute city die Moreno voor zich ziet, zijn mensen minder tijd en energie kwijt aan reizen. Er is meer tijd en ruimte voor ontmoeting. Daarnaast is er weinig autoverkeer, waardoor er minder uitlaatgassen worden uitgestoten.

Hoe ziet een 15 minute city eruit?

Moreno noemt drie kenmerken van een 15 minute city:

1. Het ritme van de stad is afgestemd op mensen – niet op auto’s.
2. Elke vierkante meter beschikbare ruimte wordt op meerdere manieren gebruikt.
3. Wijken zijn erop ingericht dat je er kunt wonen, werken en terecht kan voor je dagelijks voorzieningen – zonder voortdurend onderweg te zijn.

In de 15 minute city verplaatst je je te voet of op de fiets. Onderweg stop je misschien vaker even om een praatje te maken met de buurman. De ruimte waar je overdag kunt flexwerken is ‘s avonds een trefpunt voor buurtbewoners. Je hoeft niet naar het centrum van de stad voor je boodschappen of een avondje uit. Daarvoor kun je in je eigen wijk terecht.

Wordt de stad dan een losse verzameling van min of meer zelfstandig functionerende wijken, waarvan de bewoners niet meer buiten hun eigen wijk komen? Krijgen we een soort terugkeer naar het dorpsleven op het platteland, maar dan binnen de stad? Dat is volgens Moreno niet de bedoeling. Een stad is een levendige omgeving, een broedplaats voor creativiteit, handel en innovatie. En dat moet vooral zo blijven. Maar lang reizen voor je dagelijkse behoeften moet overbodig worden.

Wat kunnen we verwachten?

De coronacrisis heeft werknemers en werkgevers laten zien dat thuiswerken in veel gevallen een prima werkend alternatief is voor het werken op kantoor. Dat biedt kansen voor de 15 minute city, waar de reistijd tussen wonen en werken idealiter minder dan 15 minuten is. Mensen gaan zo nu en dan nog naar kantoor, maar werken een groot deel van de tijd thuis of op een flexwerkplek in de wijk.  

Steden die een 15 minute city willen worden, hoeven niet in één klap te transformeren. Het concept is per definitie geschikt om op wijk- of stadsdeelniveau door te voeren. Dat maakt een geleidelijke herinrichting van de stad mogelijk. Steden kunnen de ideeën achter de 15 minute city toepassen in bestaande plannen voor nieuwbouw en herinrichting in stadsdelen. Voorbeelden van steden die dat inmiddels doen zijn Melbourne, Ottawa, Dublin en Kopenhagen.

En Utrecht. De Merwedekanaalzone ten westen van Utrecht Centraal verandert de komende jaren van bedrijventerrein in een duurzame woonwijk. Naast 10.000 woningen zijn er ook winkels, horeca, werkgelegenheid, scholen, gezondheidszorg en parken gepland. En de auto? Die is er niet welkom. Er komen slechts 3 parkeerplaatsen per 10 woningen, zo veel mogelijk weggestopt in ondergrondse parkeergarages.

De plannen voor de Merwedekanaalzone zijn een opmaat voor verdere stadsontwikkeling van Utrecht die is geïnspireerd op de 15 minute city. Op 22 januari presenteerde de gemeente de Ruimtelijke Strategie Utrecht. In 2040 moet Utrecht een tien-minuten-stad zijn met niet één, maar vijf stadscentra. Op elk van die centra komen wonen, werken, dagelijkse voorzieningen en groen samen. Zo moet Utrecht duurzaam groeien naar 455.000 inwoners.

Meer weten over de 15 minute city?

In dit filmpje van TEDxUtrecht (7:38 minuten) legt Carlos Moreno de 15 minute city uit.

Meer blogs over mobiliteit

• De cirkel is rond: drie voorbeelden van circulaire mobiliteit
• Mobiliteitsplan Utrecht 2040
• Integratie duurzaam bouwen en duurzame mobiliteit
• DW Greentalk: Duurzaam reizen en duurzaam transport
• Wat er verder op de agenda staat