Een bijvriendelijke tuin is een bloemrijke tuin. De bijen hebben het zwaar in versteende steden, maar wij inspireren je graag om jouw tuin bloemrijker, en dus bijvriendelijker te maken. Leer meer over de verschillende bijensoorten, de geschiedenis van de bij en hoe jij de bij kunt helpen in jouw tuin.

Bijensoorten in ons land

Wanneer de meeste mensen aan bijen denken, zien ze een honingbij voor zich en sommigen denken dan ook aan hommels. Maar, wist je dat er circa 350 bijensoorten in ons land leven? Van al deze soorten is er eigenlijk maar één soort honingbij en zijn er 20 soorten hommels. Vrijwel alle andere bijen zijn wilde of solitaire bijen. Dat zijn bijen die anders dan honingbijen en hommels in hun eentje leven. Het zou goed kunnen dat je veel van deze bijen niet eens als bij herkent als je ze langs ziet vliegen.

Solitaire bijen

Solitaire bijen leven dus niet in een volk en hebben geen groot nest met een koningin waarbij elke bij hun eigen taakverdeling heeft. Deze bijen zijn bijna allemaal zelfvoorzienend en maken hun eigen nest. Dit doen veruit de meeste soorten in de grond. Ze zoeken hiervoor een mooi onverstoord plekje in de open grond tussen planten. Tussen de groeven van stenen zijn ook populaire plekken. Andere soorten hebben de voorkeur bovengronds te nestelen. Bijvoorbeeld in de groeven van stenen muur, holle stengels van dode planten of spleten van takken te nestelen. Deze groep bijen voelen zich dan ook thuis in een bijenhotel.

Bijen op de rode lijst

Helaas gaat het niet goed met de bijen ons land. In de rode lijst van Nederlandse bijen is 55% procent van de bijen opgenomen. De rode lijst geeft weer welke soorten in ons land met uitsterven bedreigt worden. Meer dan de helft van de bijen dreigt dus uit ons land te verdwijnen. Ook zijn maar liefst 46 soorten die de laatste jaren niet meer zijn waargenomen en 72 soorten staan als ernstig bedreigd opgenomen. Ook voor ons is dit een serieus probleem. Veel van ons groente en fruit is afhankelijk van de bestuiving van bijen. Zonder bijen dus geen voedsel.

Hoe komt het dat de bijen uitsterven?

De oorzaken van bijensterfte zijn verzuring, vermesting en versnippering van de natuur en vermindering van diversiteit in plantensoorten. Ons landschap is steeds meer hetzelfde en strakker ingericht. Door verstedelijking is er minder ruimte voor aaneengesloten natuur gekomen. Schaalvergroting in de landbouw heeft gezorgd voor het landschap is gladgetrokken veel bloemrijke zones zijn verdwenen. Er zijn bijna geen onbenutte en versnipperde “rommelige” groenstukjes over. En zo zijn er nog meer aspecten die gezamenlijk ervoor zorgen dat het slecht gaat met de bijen.

Er ligt hoop in onze tuinen

Je zou het misschien niet direct verwachten maar er ligt hoop in onze tuinen. Zonder tuinen zou de landelijke bijenstand namelijk aanzienlijk minder zijn. Omdat iedereen een andere smaak heeft zijn tuinen allemaal anders en hierdoor ontstaat op kleine schaal een grote diversiteit aan planten en leefgebieden voor bijen. Mensen die van bloemen houden zorgen voor voedsel voor de bijen. Mensen die een wat meer wilde of rommelige tuin hebben zorgen weer voor nestplekken voor de bijen. Hierdoor zie je dat in bebouwde gebieden het aantal bijen juist relatief groot kan zijn ten opzichte van het buitengebied. Sommige bijen zoals de grote wolbij komen met dank aan tuinen nu vaker voor dan 50 jaar geleden.
Natuurlijk zitten hier wel wat haken en ogen aan. De meeste tuinen zijn niet per definitie goed voor bijen. Welke tuinen zijn dan niet geschikt? Tuinen die vrijwel volledig betegeld zijn, zijn kleine ‘woestijnen’ waar een bij weinig te zoeken heeft. Hoe meer tuinen betegeld zijn, hoe groter de woestijn en hoe meer de versnippering toeneemt.

Wees bijvriendelijker, voorkom versnippering

Het voorkomen van versnippering is voor de bij erg belangrijk. Dit heeft namelijk te maken met de afstand die bijen kunnen afleggen. In tegenstelling tot honingbijen vliegen veel bijen helemaal niet ver. Honingbijen hebben een actieradius van wel 3 tot 5 km. Als het landschap versnipperd is kunnen zij nog wel een stukje doorvliegen naar een ander stukje groen. De afstand die de meeste andere bijen afleggen is een stuk korter. Hommels vliegen nog redelijk ver, meestal tussen de 500 en 1000 meter. Veel van de andere bijen komen niet verder dan 100 meter of zelfs minder. Een paar versteende tuinen en een straat kunnen dan al een scheiding in hun leefgebied betekenen.

Een bijvriendelijke tuin: meer groen, minder schoffelen en je verwelkomt de bij

In de meest ideale situatie is in elke tuin groen te vinden zodat alle tuinen bij elkaar een groot netwerk vormen en samen eigenlijk een grote groene natuurtuin wordt. Op deze manier kunnen we van onze tuinen het grootste natuurreservaat maken. Sinds halverwege vorige eeuw zijn er steeds meer wilde bijen in de tuinen te vinden. Misschien is dit ook te danken dat we niet meer elke week schoffelen om onze tuinen strak te houden, en dus eigenlijk de nesten van deze bijen omspitten.

Help je mee?

Is jouw tuin al bijvriendelijk, of wil je na het lezen van dit artikel je tuin bijvriendelijker maken? Ga in het laatste geval vooral aan de slag en laat je niet tegenhouden door de hoeveelheid informatie die over dit onderwerp te vinden is. Hierdoor raak je de draad kwijt en weet je niet meer waar je moet beginnen. Denk dus in het begin niet te moeilijk over welke bijen in jouw regio te vinden zijn en welke soorten planten hier dan het meest geschikt zijn.

Hoe help je mee?

• Zorg voor voedsel: bloemen
• Creëer nestplaatsen: grond die je met rust laat, rommelhoekje of een bijenhotel)
• Veel en verschillend groen
• Planten die bloeien
• Schoffel alles niet helemaal strak, een beetje ‘rommelig’ mag
• Plaats ook een aantal planten met bloemen in potten, zodat de bijen niet te ver hoeven te vliegen

Aan de slag met je bijvriendelijke tuin!

Ben je enthousiast geworden om jouw tuin bijvriendelijker te maken? Wip je tegels om de ‘woestijn’ voor bijen te vervangen voor bloemen. Vergeet je tegels niet aan te melden bij het NK Tegelwippen. Je kunt je tegels recyclen als je een mooi geveltuintje maakt, maar je kunt ze ook laten ophalen door de gemeente Utrecht. Lees hier de opties. Voor meer inspiratie voor een bloemrijke tuin lees je de blog ‘Van grijs naar kleurrijk: maak van je tuin een bloemenzee’ of de thema blog over de bloemrijke tuin. Liever een tuin waar je lekker uit kunt snoepen? DW-er Sannerijn schreef samen met Steck een blog over een eetbare (gevel)tuin.